Cuộc sống các ông hoàng, bà chúa, cậu ấm, cô chiêu dư tiền, nhiều của đôi khi cũng đưa đến những hậu quả bất thường. Người đời thường mỉa mai gọi đó là “no cơm rửng mỡ”, hay “nhàn cư vi bất thiện”. Một trong những cái “bất thiện” ấy là sống với nhau một thời rồi chán bỏ nhau. Trong những vụ ly dị gây nhiều giấy mực, tốn nhiều công sức bàn luận ấy có vụ hoàng tử Charles ly dị công nương Diana bên Anh, Cựu phó tổng thống Al Gore bên Hoa Kỳ, và bây giờ đến tỷ phú Bill Gates. Ngoài họ ra thì thành phần trong giới showbiz, chuyện yêu đương, tình cảm, cưới hỏi và ly dị là chuyện cơm bữa!
Nhưng không chỉ là những người có chút tiếng tăm, quyền lực, tiền của và tài sắc, lớp người trẻ hôm nay cũng đang có những quan niệm làm đảo lộn các giá trị và căn bản tình yêu, hôn nhân và gia đình.
Trước hết, có những hình thức sống chung được xã hội thừa nhận như là hôn nhân. Thí dụ, nam nữ sống chung mà không cần hôn thú, hôn nhân của hai người đồng tính, hôn nhân mà hai người phối ngẫu sống với nhau sòng phẳng: tiền ai người nấy giữ, mọi chi phí trong gia đình phân chia đồng đều. Thật ra, không biết những hình thức sống này có phải là hôn nhân đúng nghĩa hay chỉ là một xu thế của con người thời đại, một loại hôn nhân theo khế ước.
HÔN NHÂN LÀ GÌ?
Tâm thức chung và dựa theo giá trị của các nền văn hóa, hôn nhân là việc thừa nhận hai người nam và nữ phối hợp nên một trong đời sống chung. Qua đó, hai người thể hiện những hành động yêu thương, nâng đỡ, chấp nhận, và chia sẻ trách nhiệm với nhau để kiến tạo một gia đình hạnh phúc, duy trì và phát triển nòi giống.
Có nhiều định nghĩa khác nhau về hôn nhân, nhưng một cách chung, thì hôn nhân là:
“Được chấp nhận một cách hợp pháp trở thành người chồng hoặc người vợ trong một nghi thức dân sự hoặc tôn giáo” (To become the legally accepted husband or wife of someone in an official or religious ceremony.) [1]
Hôn nhân: việc cưới gả. [2]
Trong cái nhìn tâm linh, đặc biệt là Kitô giáo, “Do giao ước hôn nhân, một người nam và một người nữ tạo thành một sự hiệp thông trọn cả cuộc sống; tự bản chất, giao ước ấy hướng về lợi ích của đôi bạn, cũng như đến việc sinh sản và giáo dục con cái; Chúa Kitô đã nâng giao ước hôn nhân giữa hai người đã được Rửa Tội lên hàng bí tích.” [3]
Theo giáo lý Công Giáo, hôn nhân là sự kết hợp một vợ, một chồng giữa người nam và người nữ. Nó mang tính cánh bền vững, bất khả phân ly: “Sự gì Thiên Chúa đã liên kết, loài người không được phân ly.” (Marco 10:9)
HÔN NHÂN NGƯỜI VIỆT NAM
Trong truyền thống văn hóa Việt Nam, có ba sự kiện quan trọng của đời sống đối với người đàn ông, con trai là sự nghiệp, xây nhà, và cưới vợ.
Vì hôn nhân là hệ trọng, thế nên việc cưới hỏi bao gồm nhiều lễ nghi, tập tục tùy theo mỗi vùng miền. Do chịu ảnh hưởng bởi văn hóa Trung Hoa, hôn nhân của người Việt Nam có ít nhất 6 đòi hỏi, bao gồm:
-Lễ nạp tài: sau khi nghị hôn, nhà trai mang sang nhà gái một cặp “nhạn” để tỏ ý đã kén chọn ở nơi ấy.
-Lễ vấn danh: là lễ do nhà trai sai người làm mối đến hỏi tên tuổi và ngày sinh tháng đẻ của người con gái.
-Lễ nạp cát: lễ báo cho nhà gái biết rằng đã xem bói được quẻ tốt, nam nữ hợp tuổi nhau thì lấy được nhau, nếu tuổi xung khắc thì thôi.
-Lễ nạp tệ (hay nạp trưng): là lễ nạp đồ sính lễ cho nhà gái, tang chứng cho sự hứa hôn chắc chắn.
-Lễ thỉnh kỳ: là lễ xin định ngày giờ làm rước dâu tức lễ cưới.
-Lễ thân nghinh (tức lễ rước dâu hay lễ cưới): đúng ngày giờ đã định, họ nhà trai mang lễ đến để rước dâu về.
Việc cưới hỏi còn có những tục lệ như:
-Thách cưới là điều mà nhà trai phải chấp nhận theo đòi hỏi của nhà gái.
-Hôn lễ thường là vào buổi chiều, hoặc chập tối. Theo giải thích của Đào Duy Anh, chữ “hôn” nguyên nghĩa là chiều hôm, vì thế theo phong tục xưa lễ cưới được cử hành vào buổi chiều tối.
-Lễ bái gia tiên. Cô dâu vào bái gia tiên nhà chồng xong, ông bà cũng như cha mẹ chồng tặng cho cô dâu món quà, thường là tiền hoặc là đồ nữ trang.
-Lễ tơ hồng. Vợ chồng cảm ơn ông Tơ bà Nguyệt đã xe duyên cho mình. Bàn thờ thiết lập ngoài trời, bày lư hương và nến hay đèn, tế vật dùng xôi, gà, trầu, rượu.
-Nhị Hỷ. Hai ngày sau lễ cưới, vợ chồng đưa nhau về thăm cha mẹ vợ với một số lễ vật, tùy theo tập tục địa phương bên vợ. Nếu nhà chồng ở cách xa quá, không về được trong hai ngày thì có thể để bốn ngày sau, gọi là “Tứ hỷ”. Theo tục lệ vợ chồng đem lễ chay hoặc lễ mặn về nhà để cúng gia tiên, để trình bày với gia tiên và cha mẹ, cùng họ hàng việc cưới đã xong xuôi toàn mãn. [4]
HÔN NHÂN NGÀY NAY
Nói chung, hôn nhân là một quyết định hệ trọng. Nó không những liên quan trực tiếp đến hai người yêu nhau, mà còn liên hệ mật thiết đến cha mẹ, họ hàng hai bên. Quyết định này cũng đang gặp phải những thách đố, đặc biệt đối với giới trẻ.
Cuộc sống hôm nay với suy tư cởi mở về tình cảm, về giới tính, về trách nhiệm đã khiến nhiều người bước vào đời sống hôn nhân với tâm thức như chơi một trò chơi ái tình, một chọn lựa có tính cách nhất thời “hay ở, dở đi”. Đặc biệt là sự thừa nhận của luật pháp, sự chấp thuận của xã hội đang làm đảo lộn hoặc đánh mất đi ý nghĩa của hôn nhân. Thí dụ, luật ly dị, luật cho phép phá thai, và luật cho phép hôn nhân đồng tính. Ngoài ra, tình trạng trai gái sống chung mà không cần hôn thú (cohabiting), tình trạng cha mẹ đơn thân đang ngày càng trở nên thách thức cho tình yêu nam nữ, sự chung thủy vợ chồng, bổn phận duy trì nòi giống, và trách nhiệm của người cha cũng như người mẹ trong một gia đình bao gồm cha mẹ và các con cái.
-Cha mẹ đơn thân:
Riêng tại Hoa Kỳ tính theo thống kê năm 2019, con số trẻ em sống trong những gia đình cha mẹ đơn thân bao gồm 15,76 triệu sống với mẹ, và 3,23 triệu sống với cha.
Tình trạng này là một phần do những trẻ em được sinh ra ngoài hôn nhân (con ngoại hôn) – một tình trạng xã hội mà không được nhắc tới ở những thập niên trước đây. Theo đó,
4/10 những đứa trẻ được sinh ra bởi những người mẹ ngoài hôn nhân [5]. Trong số này 2/3 được sinh ra bởi những người mẹ dưới 30 tuổi. [6]
Ngày nay 1 trong 4 đứa trẻ dưới 18 tuổi – ước tính khoảng 15,7 triệu – đang được nuôi dưỡng mà không có cha. [7]
Theo Văn Phòng Thống Kê Hoa Kỳ năm 2019, [8] hơn 11 triệu gia đình cha mẹ đơn thân có con dưới 18 tuổi, trong đó 80% người mẹ là chủ gia đình. [9]
-Sống với nhau không hôn thú (cohabiting):
Tình trạng kế tiếp đang làm cho đời sống hôn nhân bị thử thách, đó là trai gái sống với nhau như vợ chồng mà không cần hôn thú. Không những không hôn thú, mà cũng không cần lễ nghĩa đạo, đời. Thích nhau là sống với nhau. Điều này giải thích tại sao “Con số những người lớn tuổi tại Hoa Kỳ kết hôn ngày nay đang giảm dần ở những thập niên gần đây từ 58% năm 1995 xuống 53%. Cũng trong thời gian này, những người sống với một người không kết hôn tăng từ 3% lên 7%. Trong khi đó, những cặp đôi sống chung không hôn thú hiện nay vẫn là số ít so với những người có hôn thú, đặc biệt ở lứa tuổi 18 – 44 sống với người không kết hôn (59%), so với những người đã kết hôn (50%), dựa theo theo một phân tích của Trung Tâm Khảo Cứu Pew về Khảo Cứu Quốc Gia về Phát Triển Gia Đình (NSFG)”. [10]
-Hôn nhân đồng tính:
Lần đầu tiên (19 tháng 11, 2019), Sở Thống Kê Hoa Kỳ công bố ước tính về những cặp đôi hôn nhân đồng tính. Theo đó, “có khoảng 543.000 gia đình của những cặp hôn nhân đồng tính sống với nhau, và 469.000 những người hôn nhân đồng tính sống với nhau không hôn thú. Điều này so sánh với 61,4 triệu các cặp vợ chồng khác phái (nam nữ) sống với nhau và 8 triệu những cặp khác phái không hôn thú sống với nhau. Thêm vào đó 191.000 trẻ em đang sống với những cha mẹ đồng giới tính.” [11]
Hôn nhân đồng tính không phải chỉ là chuyện của xã hội. Vấn đề này còn là một nhức nhối đối với các tôn giáo chủ trương hôn nhân là sự kết hợp giữa một người nam và một người nữ. Truyền thông thế giới, cách riêng tại Đức đang tranh luận nhiều về “một số nhà lãnh đạo Công Giáo ở Đức đang công khai ủng hộ việc chúc lành cho các cặp đồng tính, với một buổi lễ chúc lành lớn được lên lịch trình vào ngày 10 tháng 5, trực tiếp mâu thuẫn với văn phòng giáo lý chính của Rôma.” [12]
TƯƠNG LAI HÔN NHÂN ĐI VỀ ĐÂU?
Thoạt nhìn tổng quát vào những diễn tiến hiện nay đang ảnh hưởng đến đời sống và giá trị của hôn nhân, nhiều người sẽ có những suy nghĩ tiêu cực và cho rằng, tình yêu, hôn nhân và gia đình đang đi xuống. Những phong trào tự do quá khích có triển vọng thay thế những giá trị truyền thống của gia đình, và đang làm xao động nền tảng hôn nhân.
Tuy nhiên, như bất cứ trào lưu tư tưởng nào khác, vì nó được xây dựng trên những cảm xúc nhất thời nhằm đáp ứng những đòi hỏi nhất thời, nên những quan niệm phóng túng về tình yêu, hôn nhân, và gia đình cũng sẽ chỉ tồn tại một cách nhất thời! Như những đợt sóng dữ, dâng cao có sức tàn phá ghê gớm xô vào bờ đá, những quan niệm sống đang làm đảo lộn giá trị của hôn nhân rồi ra cũng sẽ bị định luật luân lý, đạo đức xã hội và thời gian đào thải. Còn lại là những gì vĩnh cửu, trường tồn theo chân lý, theo tự nhiên, và theo chủ đích tạo dựng của Thượng Đế.
Hôn nhân là sự kết hợp giữa người nam và người nữ. Nền tảng của nó được xây dựng trên tình yêu, sự chung thủy, và những diễn tiến tự nhiên. Mục đích của nó là giúp hai người yêu nhau đến với nhau, cùng nhau xây dựng tổ ấm, duy trì, và bảo tồn nòi giống. “Thượng Đế đã tạo dựng con người theo hình ảnh Ngài. Theo hình ảnh của Thượng Đế, Ngài tạo dựng họ có nam và có nữ.” (Sáng Thế 1:27)
TS Trần Mỹ Duyệt
__________
1. Marry. Definition in the Cambridge English Dictionary.
2. Từ Điển Tiếng Việt, nhà xuất bản Hồng Phúc.
3. Đề Mục 7: Bí Tích Hôn Nhân (điều 1055 – 1165) điều 1055. Bộ Giáo Luật Hội Thánh Công Giáo 1983, HĐGMVN.
4. Lễ cưới người Việt.Bách khoa toàn thư mở Wikipedia.
5. Child Trends, Births to Unmarried Women(↑)
6. CDC, Births: Final Data for 2018, Table 10. Birth rates for unmarried women: United States, 2010–2018(↑)
7. U.S. Census Bureau – Table C2.
Household Relationship and Living Arrangements of Children Under 18 Years, by Age and Sex: 2019(↑)
8. U.S. Census Bureau – Table FG10. Family Groups: 2019(↑)
9. Households led by a female householder with no spouse present with own children under 18 years living in the household.(↑)
10. Pew Research Center Social & Demographic Trends. Marriage and Cohabitation in the US. November 6, 2019.
11. U.S. Census Bureau Releases CPS Estimates of Same-Sex Households.
12. Vietchatholic.News. Người Công Giáo Đức lên kế hoạch chúc lành lớn cho các cuộc kết hợp đồng tính vào ngày 10 tháng 5. Vũ Văn An15/Apr/2021.
(Để tham khảo thêm những bài vở giá trị khác về tình yêu, hôn nhân, gia đình, văn hóa, giáo dục, tâm lý, xã hội, và tôn giáo… Mời ghé thăm trang nhà www.giadinhnazareth.org)
