Trần nguyên Thao
Cho đến nay, Trump’s Tariff là từ ngữ tạo ra sôi nổi nhất giữa nhiều quốc gia. Mức thuế quan hay phụ thu cùng với lời qua tiếng lại biểu lộ lập trường của các bên hứa hẹn sẽ “chiến đấu đến cùng”. Gần giữa tháng 3, thị trường chứng khoán (Stock market) của Mỹ “bán tháo dữ dội” trước lo ngại, chi tiêu của doanh nghiệp và người tiêu dùng có thể giảm khi giá cả một số hàng nhập cảng gia tăng…
Dù cho có đôi chút “gập gềnh” nhưng thị trường lao động Mỹ tương đối vẫn ổn, lạm phát đang hướng tới, nhưng chưa đạt được mục tiêu 2%. Do tác động của các chính sách thuế quan, tinh giản, nhập cư… của Nội Các Donald Trump vào giai đoan đầu khiến có những lo ngại vật giá sẽ tăng, nền kinh tế có thể chậm lại(?).
Quyết định thay đổi lãi suất của FED, có thể khiến nền kinh tế tăng trưởng hoặc chậm lại. Trường hợp sau nếu có dấu hiệu xẩy ra, thì FED có thể cắt giảm lãi suất sớm, chậm nhất cũng vào mùa Hè này để bảo vệ thị trường lao động. Từ tháng Giêng 2025 đến nay FED vẫn giữ lãi suất 4.25% – 4.50%. [1]
Trong các tháng cuối năm 2024, chỉ số chuẩn của Stock market Mỹ là S&P 500 đã thiết lập hơn 50 kỷ lục. Đây là “con số vàng” mà nhiều thị trường khác mơ ước ngày đêm cũng chẳng bao giờ đạt tới, ngay cả trong những giai đoạn nền kinh tế tăng trưởng vững vàng.
Thông thường, chỉ số S&P 500 giao động trước các lo ngại tăng trưởng kinh tế sẽ thấp hoặc không tăng; lạm phát có thể cao hơn… Gần dây, lại diễn ra nhiều cuộc hội thảo nói đến kinh tế chậm lại, ảnh hưởng tới tâm lý, góp phần vào đợt bán tháo dữ dội trên thị trường chứng khoán Mỹ, đưa đến lo ngại giảm lợi nhuận của giới doanh nghiệp. Sự thể này là nguồn cơn đưa chỉ số chuẩn của S&P 500 giảm vào tuần trước khoảng 3,1%, mức giảm hàng tuần thấp nhất kể từ 6 tháng nay.
Mục tiêu của Trump’s Tariff là “Make America Great Again” qua từng bước: “đòi lại công bằng ngoại thương”, mà theo ngôn từ của ông Trump là lấy lại số tài sản “bị đánh cắp” bởi các quốc gia khác; bảo vệ công nhân và ngành công nghiệp thép của Mỹ, vốn đang chứng kiến sản lượng suy giảm qua từng năm do cạnh tranh ngày càng khốc liệt, đặc biệt từ châu Á. Trump’s Tariff ảnh hưởng tùy theo trường hợp đối với ngoại thương của các đối tác có giao dịch thương mại lớn với Hoa Kỳ, gồm: Canada, Trung cộng, Liên Hiệp Âu Châu, Nhật Bản và Úc đều bị ảnh hưởng bởi quyết định của chính quyền Trump.
Hôm thứ Tư, 12 tháng 3, đáp trả mức thuế của Mỹ trên thép và nhôm, Canada đã công bố mức thuế thương mại trả đũa mới đối với khoảng 21 tỷ Mỹ kim hàng hóa của Hoa Kỳ.
Peter Navarro, cố vấn Bạch Cung cho biết, Tổng Thống Donald Trump ra lệnh kế hoạch áp thuế nhập cảng thép và nhôm từ Canada lên 50% sẽ chưa có hiệu lực trong tuần này. Quyết định này được đưa ra sau khi Thủ hiến tỉnh bang Ontario, Canada “đấu dịu” đình chỉ khoản phụ thu 25% đối với lượng điện Canada bán sang 3 Tiểu Bang của Mỹ là Minnesota, Michigan và New York.
Trước đó, TT Trump từng cảnh báo sẽ tăng đáng kể mức thuế ô tô của Canada xuất cảng sang Mỹ từ ngày 2/4 tới đây, nếu Canada không bãi bỏ những mức thuế cao được áp dụng trong thời gian dài. Ông Trump cũng viết rằng: “Tôi sẽ sớm tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia về điện năng tại khu vực 3 tiểu bang trên bị đe dọa”.
Tân Thủ Tướng Canada, Mark Carney người chiếm được 85,9% số phiếu bầu sẽ nhậm chức vào ngày 14 tháng 3, từng thề trước các ủng hộ viên rằng, sẽ giành chiến thắng trong cuộc chiến thương mại với TT Mỹ Donald Trump. Chính phủ của ông sẽ duy trì mức thuế đối với hàng nhập cảng của Mỹ “cho đến khi người Mỹ thể hiện sự tôn trọng với chúng ta”.[2]
Qua dẫn thuật của AP từ Brussels hôm 12 tháng 3, Ủy Ban Âu Châu dẫn đầu khối thương mại với bề dầy nhất thế giới và “có sạn” về thương thảo, sẽ tăng thuế trả đũa Hoa Kỳ, kể từ đầu tháng 04 trên tổng trị giá hàng hóa 26 tỷ Euro, tương đương 28,3 tỷ Mỹ kim đối với một loạt các sản phẩm của Mỹ, từ tàu thuyền, rượu bourbon đến xe mô tô, để đáp trả mức thuế thép và nhôm 25% của Mỹ.
Dẫn thuật của RFI mô tả, Chủ tịch Ủy Ban Âu Châu, Ursula Von Der Leyen đánh giá, tăng thuế quan là biện pháp không có lợi cho doanh nghiệp và người tiêu dùng, “việc làm đang bị đe dọa, giá cả sẽ tăng ở châu Âu và Hoa Kỳ”. Và cho biết Liên Âu sẵn sàng đối thoại với Washington. Đồng thời, bà Von Der Leyen “lấy làm tiếc” về các biện pháp do Tổng Thống Donald Trump đưa ra, và nhấn mạnh rằng phản ứng của Âu Châu là “mạnh mẽ nhưng cân xứng”.[3]
Sáng thứ Năm, 13 tháng 2, khi bài này kết thúc, AP dẫn tuyên bố của TT Trump, nếu Âu Châu không gỡ bỏ ngay lập tức mức thuế 50% đối với rượu whisky của Mỹ, Hoa Kỳ sẽ sớm áp dụng thuế quan 200% đối với tất cả rượu vang, sâm panh và mọi sản phẩm có cồn xuất cảng từ Pháp và mọi quốc gia trong liên minh  Châu. Mà theo nhận đinh của ông Trump thì “Điều này sẽ rất lợi cho các doanh nghiệp Rượu vang và Sâm panh tại Hoa Kỳ”
Khác với nhiệm kỳ đầu của TT Trump, Bắc Kinh bị “đánh” thuế bất ngờ, nhưng trong nhiệm kỳ 2 này, Trung Nam Hải phản ứng tương đối “bài bản” hơn, tuyên bố có phần tự tin hơn: “Nếu chiến tranh là điều Hoa Kỳ muốn, dù là chiến tranh thuế quan, chiến tranh thương mại hay bất kỳ loại chiến tranh nào khác, chúng tôi sẵn sàng chiến đấu đến cùng”. Trung cộng, nước sản xuất thép lớn nhất thế giới, cũng nói, sẽ thực hiện “mọi biện pháp cần thiết để bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của mình”. Và rằng, “hành động của Hoa Kỳ vi phạm nghiêm trọng các quy tắc” của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO); “gây tổn hại nghiêm trọng đến hệ thống thương mại đa phương”. Tuy nhiên, các nhà phân tích cho biết Bắc Kinh đã tỏ ra kiềm chế trong phản ứng để tạo điều kiện cho đàm phán.
Việc Bắc Kinh đặt nhà máy tái chế xuất thép và nhôm tại nhiều nước khác rồi dán nhãn sản xuất ở nước sở tại, sau đó đưa hàng vào bán ở thị trường Mỹ thì cả hai nước đều có gian ý trong ngoại thương. Tình trạng này đưa đến việc Mỹ áp thuế trên sản phẩm gốc để chấm dứt lối làm ăn “lập lờ” khiến cho các công ty của Trung cộng chưa tìm được lối ra.
Vế phần Việt Nam, do có thặng dư thương mại với Mỹ nội năm 2024 đã gần 124 tỷ Mỹ Kim, nên tìm mọi cách để tránh việc Mỹ đòi công bằng thương mại. Hôm 13 tháng 3, Bộ Trưởng Công Thương Nguyễn hồng Diên được đưa sang Mỹ để gặp đại diện Thương Mại Hoa Kỳ Jamieson Greer, điều đình cụ thể một số hợp đồng đôi bên đã trao đổi từ ngay khi ông Trump mới đắc cử vào tháng 11 năm ngoái. Reuter – hãng thông tấn “moi” tin Việt Nam rất tài, cũng chỉ nói là, các hợp đồng thương mại này sẽ sớm được ký kết, nhưng các chi tiết vẫn còn giữ kín.[4]
Cho đến hiện nay, còn quá sớm để nhận ra kết quả do phản ứng thị trường của từng bên tham dự thương chiến. Tuy nhiên, chính sách thuế quan của Tổng Thống Donald Trump thay đổi nhiều lần đã khiến tâm lý đầu tư bị thu hẹp. Ngoài ra, mối lo ngại về thương chiến lan rộng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế Mỹ; khiến cho các nhà đầu tư tài chánh đang nhòm ngó những nơi an toàn nhất trên thế giới để di chuyển dòng vốn của họ.
Trần nguyên Thao
[1] https://www.forbes.com/advisor/investing/fed-funds-rate-history/
[2] https://www.bbc.com/vietnamese/articles/c8d4ry966jgo
[3] https://www.rfi.fr/vi/qu%E1%BB%91c-t%E1%BA%BF/20250312
[4] https://www.voatiengviet.com/a/viet-nam-se-ky-cac-thoa-thuan-voi-my-trong-tuan-nay/8005945.html
