Đối với Hoa Kỳ, thuế quan là võ khí để đàm phán trong cuộc diện thế giới ngày nay. Thuế quan còn được nhắm tới để phối hợp cả kinh tế lẫn quân sự như “công cụ đòn bẩy” nhằm định hình lại an ninh xuyên Đại Tây Dương; tìm kiếm ưu thế “Make America Great Again!”
Theo thống kê đến năm 2021, trị giá nền kinh tế của Hoa Kỳ là $22,68 nghìn tỷ Mỹ kim; GDP đầu người khoảng $68.309. Tính đến tháng 7 năm 2024 Mỹ có dân số là 345.426.571 người; Chi tiêu của Chính phủ: 17,3%. Đầu tư vào vốn cố định: 17,2%. Hoa kỳ có anh hưởng lớn tại Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB). Do nền kinh tế Mỹ có sức tiêu thụ mạnh, nên phần còn lại của thế giới mong bán được nhiều hàng hóa cho Mỹ nhằm thu về đồng bạc Xanh.
Đây chính là lý do nước Mỹ đang bị thâm hụt thương mại rất lớn với rất nhiều nước trên thế giới. Chỉ trong năm 2024, Mỹ có mức thâm hụt thương mại kỷ lục 1,2 ngàn tỷ Mỹ kim, trong khi các quốc gia xuất siêu, tính cả csVN, đã thu về những khoản lợi nhuận khổng lồ từ việc bán hàng vào thị trường Hoa Kỳ. [1]
Sau khi nhậm chức nhiệm kỳ 2, với lịch trình làm việc không ngừng nghỉ khiến giới truyền thông “chóng mặt”, trong đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký bản ghi nhớ đề nghị áp dụng thuế quan, nhằm mục tiêu “thương mại có qua có lại để Hoa Kỳ được đối xử bình đẳng như các quốc gia khác”. (https://vanhoimoi.org/?p=24255)
Cùng thời gian này, Hoa Kỳ cho biết, đã sẵng kế hoạch áp thuế nhập cảng đối ứng (reciprocal tariff), tức là áp dụng mức thuế nhập cảng với hàng hóa các nước tương đương mức họ đánh thuế trên hàng hóa của Mỹ. Mức thuế này còn đang “bỏ ngỏ” sẽ điều chỉnh tùy theo từng quốc gia khi tiến hành các cuộc đàm phán mới.
Tân Bộ trưởng Thương Mại Hoa Kỳ, ông Howard Lutnick, khi đứng cạnh TT Trump hôm thứ Năm (13/02) cho biết, các nghiên cứu của Bộ Thương Mại về mức thuế quan mới có tính đến một loạt các rào cản thương mại và cách tiếp cận kinh tế khác được các đối tác thương mại Hoa Kỳ áp dụng. Các khoản trợ cấp do các nước dành cho các ngành công nghiệp; tỷ giá hối đoái và các hành vi khác mà ông Trump cho là không công bằng.
Bản nghiên cứu thuế quan được Bộ Thương Mại hoàn thành vào ngày 1 tháng 4, sau đó “sẽ trao cho Tổng Thống đầy đủ dữ kiện” để bắt đầu triển khai sớm nhất là vào ngày 2 tháng 4. Với minh định rằng, đây cũng là “đòn bẩy” để đưa các nước ngồi vào bàn đàm phán. Khi đó, Hoa Kỳ sẵn lòng giảm thuế nếu các nước cũng tỏ thiện chí đạt đến công bằng.
Quyết định áp thuế 25% đối với toàn bộ nhôm và thép nhập cảng vào Mỹ gây tác động lớn đến Việt Nam. Ngay hôm sau, 14 tháng 02, Việt Nam “bắn tiếng” sẽ nhập khẩu thêm nông sản của Mỹ, tăng cường vận động hành lang và sẵn sàng thảo luận với Washington để tránh các chính sách thuế quan mới mà ông Trump đưa ra.
Đến hôm 19 tháng 2, Reuters thuật tin từ csVN dự kiến thông qua các quyết định mang ý nghĩa “trải thảm” đón công ty Starlink của tỷ phú Elon Musk tới cung cấp dịch vụ internet vệ tinh tại Việt Nam. Trong khi, trước đó SpaceX không được lai vãng đến thị trường này.
Nay csVN đột ngột thay đổi thái độ chẳng những mở đường mà còn đưa ra cam kết bảo đảm cho công ty mẹ của Starlink, SpaceX, vẫn giữ toàn quyền sở hữu đối với bất kỳ công ty con nào được thành lập tại Việt Nam. Sự đổi thay mang tính “thượng đội hạ đạp” của csVN không che dấu được nỗi lo ngại về mối đe dọa áp thuế từ Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Đối với BRICS – khối kinh tế thành hình năm 2006, gồm: Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung cộng, Nam Phi, Ai Cập, Ethiopia, Iran, Ả Rập Saudi và Các Tiểu vương quốc Ả Rập. Khối BRICS có dân số khoảng 3,5 tỷ người, tương đương 45% dân số thế giới. Tổng giá trị nền kinh tế của các quốc gia này hơn 28,5 ngàn tỷ Mỹ kim, bằng khoảng 28% nền kinh tế toàn cầu. BRICS sản xuất 44% sản lượng dầu thô của thế giới.
Hoa Kỳ quan niệm thuế quan sẽ áp dụng đối với các nước “sừng sỏ” trong khối BRICS là Trung cộng, Nga và Ấn Độ cần phải cân nhắc các yếu tố liên quan đến trật tự thế giới ảnh hưởng đến hàng tỷ người cả về an ninh lẫn kinh tế.
Do tiết lộ của trang tin India Brand Equity Foundation (IBEF), tính đến tháng 11 năm 2024, Nga đã xuất cảng hàng hóa trực tiếp sang Ấn Độ khoảng 60 tỷ Mỹ kim, tăng 7,7%; trong khi Ấn Độ bán sang Nga 4,5 tỷ Mỹ kim, tăng 23% so với năm trước. [2]
Điều mà Hoa Kỳ đang rất quan tâm, là hai nước Ấn-Nga đã dùng hệ thống thanh toán RuPay của Ấn Độ và Mir của Nga, để thay cho hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication) trong thương mại toàn cầu.
Một lần nữa, hôm 21 tháng 02, TT Trump còn nhắc lại, ông sẽ áp mức thuế quan tới 150% để đáp trả bất kỳ nỗ lực nào của khối BRICS nhằm tạo ra đồng tiền thay thế hay làm suy yếu đồng Mỹ kim (USD).
Phần đất khác trên thế giới là Ả Rập Xê Út chiếm khoảng 80% bán đảo Ả Rập – nơi đang được Tổng thống Trump coi là đối tác chiến lược và kinh tế quan trọng cho các chính sách Trung Đông nhằm tiến đến thỏa thuận tiềm năng giữa Hoa Kỳ-Ả Rập Xê Út-Israel trong tương lai.
Gần đây, trong những trao đổi đôi bên, Thái Tử Ả Rập Xê Út cho hay vương quốc này muốn đầu tư 600 tỷ Mỹ kim vào Mỹ trong bốn năm tới. Nhưng ông Trump đã hồi âm ngay là mong Thái Tử “làm tròn” con số đầu tư 1 ngàn tỷ Mỹ kim. [3]
Phó Tổng thống Hoa Kỳ, JD Vance đã cảnh báo tại Hội nghị An ninh Munich ở Đức, ngày 14 tháng 2 rằng, Hoa Kỳ có thể sử dụng “các công cụ đòn bẩy” cả kinh tế lẫn quân sự để mong chấm dứt cuộc xâm lăng tàn bạo ở Ukraine. Hôm 21 tháng 2, khi kết thúc bài viết này, giới truyền thông đã tiết lộ là có đề nghị của Mỹ sẽ viện trơ quân sự và kinh tế cho Ukrain đến 500 tỷ Mỹ kim để đổi lấy quyền kiểm soát tài nguyên khoáng sản là đất hiếm của nước này. Cho đến nay, Hoa Kỳ đã phải chi một khoản viện trợ gần 183 tỷ Mỹ kim kể từ khi Nga xâm lược Ukraine vào tháng 2 năm 2022.
Thời Xuân Thu, Tôn Tử áp dụng quan niệm “binh bất yếm trá”. Ngày nay dù là Phó Tổng Thống hay Bộ Trưởng Quốc Phòng Mỹ không ai lại ngờ nghệch tiết lộ những chi tiết, nếu có về điều được đánh giá như bí mật quốc gia. Ngay cả trữ lượng đất hiếm – nguồn tài nguyên quan trọng của Ukraine, đang được truyền thông nhắc đến như con “bài tẩy” trong ván bài đổi trao cũng chỉ là những dự đoán.
Trong thuế quan cũng như an ninh thế giới, TT Trump được mệnh danh là nhà thương thuyết “khó đoán” – hiện đang gây căng thẳng giữa Washington và phần lớn châu Âu về cách tiếp cận của ông nhằm giải quyết cuộc chiến Ukraine, lớn nhất EU kể từ Thế chiến II.
Cho nên, thế giới vẫn cần thêm thời gian quan sát, theo dõi mới thấy dần những bí mật được tỏ hiện.
Trần nguyên Thao
[1] https://www.bbc.com/vietnamese/articles/czdlzgjp4reo
[2] https://www.ibef.org/
[3] https://www.bbc.com/vietnamese/articles/cz9e95709nko
