Trần nguyên Thao
Nhằm kiềm chế thâm hụt thương mại ngày càng gia tăng, Hoa Kỳ đưa ra thuế đối ứng với hàng nhập cảng từ hầu hết các đối tác thương mại của Mỹ. Tình thế này tạo ra thương chiến toàn cầu khiến cho nhiều lãnh tụ chính trị đã từng nuôi tham vọng, nay càng thêm khao khát “loại bỏ” vị thế “thống trị” của đồng Mỹ kim khỏi thị trường tài chánh, tiền tệ thế giới…
Thâm hụt thương mại của Mỹ trong năm 2024 đã ở mức chưa từng thấy, lên đến 1,2 ngàn tỷ Mỹ kim. Số liệu này, ảnh hưởng trên chính sách thương mại và kinh tế Mỹ với các đối tác trên toàn cầu. Các quốc gia có mức thâm hụt lớn với Mỹ lần lượt là Trung cộng, Mexico đến Việt Nam. Thâm hụt thương mại của Mỹ với Việt Nam trong năm 2024 tới 123,4 tỷ Mỹ kim.
Đầu tháng 4 năm 2025, Hoa Kỳ đưa ra mức thuế đối ứng đối với hàng nhập cảng từ hầu hết các đối tác thương mại của Mỹ. Trong đó, mức thuế mới sẽ áp dụng cho Việt Nam là 46%. Đối với Ba-Đình, mức thuế quan 46% này – nằm trong số các mức cao nhất – áp dụng cho hầu hết hàng hóa nhập vào Hoa Kỳ, một thị trường đã đưa lại 142 tỷ Mỹ kim cho csVN trong năm 2024, tương dương gần 30% GDP. Hiện Việt Nam đang thương thảo để mua thêm hàng hóa nhằm giảm mức thặng dư thương mại và tiếp tục các cuộc đàm phán về thuế đối ứng.
Đứng đầu trong danh sách 8 hành vi được Tổng thống Donald Trump liệt kê là “gian lận phi thuế quan”, csVN gần như thấy mình “hiển hiện” trong phần lớn các hành vi được goi là “cheating”. Đầu tiên và quan trọng nhất, cũng là điểm khiến cả Trung Nam Hải lẫn Ba-Đình “xiêu hồn lạc phách” là “Currency Manipulation”– thao túng tiền tệ.
Rõ ràng khi Trung Nam Hải và Ba-Đình đàm phán thuế quan với Mỹ, thì một cách nào đó, thao túng tiền tệ sẽ là vấn đề ưu tiên hàng đầu trong chương trình nghị sự của Mỹ.
Nếu đồng nội tệ của Việt cộng và Trung cộng được thả nổi tỷ giá và các giao dịch vốn được tự do hóa, thì thâm hụt thương mại khổng lồ của Mỹ với hai nước sẽ giảm xuống. Nhưng đây lại chính là điểm sinh tử , làm “rùng mình” đối với cả hai đảng csVN và Tầu.
Năm 2024, Bắc Kinh bán hàng cho Mỹ đã thu về một khoản phúc lợi khổng lồ đến 436 tỷ Mỹ kim, tương đương 2,36% tổng sản lượng toàn quốc (GDP) của Trung cộng. Mức thuế đối ứng Hoa Kỳ đánh trên hàng hóa Bắc Kinh bán sang Mỹ là 145% (gồm 20% thuế từ tháng 3, và 125% từ ngày mùng 9 tháng 4). Mức thuế mới này có hiệu lực ngay. Bắc Kinh đã đáp trả bằng cách áp đặt mức thuế 125% đối với hàng nhập cảng của Hoa Kỳ. Sử dụng các biện pháp kiểm soát xuất cảng khoáng sản đất hiếm vào Mỹ.
Tuy nhiên từ giữa tháng 4, Bắc Kinh đã chọn ông Lý thành Cương, Thứ Trưởng Bộ Thương Mại, nhân vật được mô tà là “nhũn nhặn” với kỳ vọng sẽ phá vỡ thế bế tắc để đàm phán thuế quan với Hoa Kỳ. Đến cuối tháng 4 thì Bắc Kinh đã “đổi chiều”, chính thức tuyên bố sẵn sàng ủng hộ hợp tác bình thường với các công ty Mỹ. (https://vanhoimoi.org/?p=25004)
Khi “Reciprocal Tariff” leo thang, gây ra một cuộc chiến thương mại toàn cầu khến ảnh hưởng xấu đến thị trường chứng khoán Mỹ. Tình huống này buộc TT Trump đưa ra quyết định triển hạn áp dụng thuế đối ứng 90 ngày đến mùng 9 tháng 7 để chờ đàm phán cho tất cá các đối tác thương mại, ngoại trừ Trung cộng.
Giữa tháng 5, phía Mỹ cho biết, đã có nhiều cuộc đàm phán thuế quan thành công, chuẩn bị công bố thoả thuận thương mại. Tuy nhiên, Hoa Kỳ nhìn nhận thời gian triển hạn 90 ngày không đủ để thực hiện được lịch trình thương thảo với trên 100 quốc gia đang xếp hàng chờ đến phiên đàm phán thuế đối ứng. Do vậy, Hoa Kỳ dự tính thông báo đơn phương cho nhiều đối tác thương mại về mức thuế quan mới. Vào ngày dừng chân cuối cùng, giữa tháng 5, trong chuyến công du nhiều ngày ở các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất tại Trung Đông, TT Trump không nêu danh quốc gia nào, nhưng cho biết, “các đối tác thương mại của Hoa Kỳ sẽ lần lượt nhận thư riêng từ Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent và Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick vài ba tuần tới, trong đó sẽ có mức thuế đối ứng mới dành cho mỗi nước để tiếp tục kinh doanh tại Hoa Kỳ”.[1]
Trong bối cảnh Nga bị áp đặt lệnh trừng phạt kinh tế liên quan đến cuộc xâm lăng Ukraine từ tháng 02 năm 2022; Tiếp đến việc Mỹ châm ngòi thương chiến bao trùm thế giới; Rồi đến Âu châu mới đây đã thể hiện tình đoàn kết và kiên cường khi ra tối hậu thư cho Nga: hoặc đồng ý ngừng bắn, hoặc chuẩn bị cho một loạt các lệnh trừng phạt mới.
Hoàn cảnh mới đã đến vào thời khắc kích hoạt lòng kiêu hãnh “bị tổn thương” nơi các lãnh tụ chính trị thuộc (3) nước đứng đầu khối BRICS gồm Nga, Trung Cộng và Brazil đã từ lâu mưu ma liên kết tạo ra “đồng tiền” của khối nhằm thay thế đồng Mỹ kim.
Khối BRICS hiện quy tụ các nước Nga, Trung cộng, Brazil, Ấn Độ, Nam Phi, Iran, Ai Cập, Ethiopia và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE). BRICS với dân số khoảng 3,5 tỷ người, tương đương 45% dân số thế giới. Trị giá kinh tế toàn khối hơn 28,5 ngàn tỷ Mỹ kim – khoảng 28% nền kinh tế toàn cầu. BRICS sản xuất gần 44% sản lượng dầu thô của thế giới. CsVN cũng được mời dự hội nghị BRICS, nhưng chưa xin gia nhập.
Ngăn chặn trước ý định này, hôm mùng 02 tháng 12, ông Trump kêu gọi các nước khối BRICS cam kết không tạo ra một loại tiền tệ mới hoặc hỗ trợ một loại tiền tệ khác thay cho đồng Mỹ kim. Nếu không, họ sẽ phải đối mặt với thuế quan 100% và nên chuẩn bị nói lời tạm biệt với việc bán hàng hóa của BRICS vào thị trường Hoa Kỳ. (https://vanhoimoi.org/?p=23588)
Theo International Monetary Fund (IMF), nền kinh tế Mỹ năm 2024 đạt 28,78 nghìn tỷ Mỹ kim, cao hơn đáng kể so với Trung cộng (18,53 nghìn tỷ Mỹ kim). Mỹ vẫn giữ vị trí dẫn đầu thế giới về GDP, chiếm gần 1/4 tổng sản phẩm toàn cầu. Tỷ trọng tiêu dùng trên GDP của Mỹ là 68%, so với 39% ở Hoa lục, 50% ở Đức và 49% ở Hàn Quốc. Hàng loạt số liệu chứng minh Hoa Kỳ tiếp tục khẳng định vị thế là nền kinh tế lớn nhất thế giới, đóng vai trò quan trọng trong thương mại toàn cầu, tài chính và công nghệ.
Ngay từ 1971, khi từ bỏ chế độ bản vị bằng vàng, đồng Mỹ kim vẫn được ưa chuộng khắp nơi, một phần vì Mỹ cùng với thành viên của Tổ chức các nước xuất cảng dầu mỏ (OPEC), như Arab Saudi và United Arab Emirates (UAE) sẽ chỉ mua bán dầu hỏa bằng đồng Mỹ kim (US DOLLAR – USD). Ngay cả khi khủng hoảng tài chính bùng nổ ở Mỹ năm 2008 trước khi lan rộng ra toàn thế giới, dòng vốn toàn cầu vẫn tìm đến Mỹ kim làm nơi trú ẩn an toàn nhất. Hiện nay Thị trường chứng khoán Mỹ đang thu hút dòng vốn từ khắp nơi trên thế giới. Chỉ một cái “nhấp chuột” nhà đầu tư có thể di chuyển hàng triệu Mỹ kim qua không gian, góp phần vào kinh tế toàn cầu. Bằng cách này, thương mại quốc tế gắn liền chặt chẽ với các dòng tài chính quốc tế.
Từ nay cho đến khi năng lượng tái tạo hướng tới một nền kinh tế bền vững hơn; các nước buộc phải có Mỹ kim để mua dầu hỏa cho nền kinh tế và phục vụ văn minh dầu hỏa trong đời sống con người.
Sau chuyến công du kết thúc giữa tháng 5 vừa qua của TT Trump đến các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) cũng là thành viên khối BRISC, Mỹ đã có trong tay cam kết đầu tư 1.400 tỷ Mỹ kim của UAE vào Mỹ trong vòng 10 năm tới. Khoản đầu tư này sẽ tập trung vào các lĩnh vực công nghệ, trí tuệ nhân tạo (AI) và năng lượng. Có những ước tính nước Mỹ đang có nhiều dòng tiền đổ vào đầu tư lên đến nhiều ngàn tỷ Mỹ kim thúc đẩy mục tiêu tối hậu “tất cả cho sản xuất nội địa” – dẫn tới thời “vàng son” (Golden Era) của nước Mỹ. Cuối cùng, nhận định của Giám đốc chính sách tiền tệ ngân hàng trung ương Brazil, Nilton David, đưa ra cuối tháng 5 rằng, Khối BRICS vẫn đang cố gắng giảm sự phụ thuộc vào đồng Mỹ kim, nhưng ngân hàng trung ương Brazil không thấy bất kỳ triển vọng thực tế nào về việc các quốc gia mới nổi trong khối BRICS tạo ra thị trường đủ lớn để lật đổ sự thống trị của đồng Mỹ kim trong vòng 10 năm tới.[2]
[1] https://www.yahoo.com/news/trump-says-us-set-tariff-142526163.html
[2] https://www.msn.com/en-us/money/economy/no-brics-asset-pile-big-enough-to-rival-dollar-brazil-central-bank-director-says/ar-AA1F5hx0?ocid=BingNewsSerp
