Tin tức từ Hải Phòng, Việt Nam gửi ra cho hay, nhà bất đồng chính kiến Vũ Cao Quận đã qua đời chiều tối hôm Thứ Ba 19-01-2021, thọ 88 tuổi.
Người lính già họ Vũ sinh năm 1933 tại Quảng Châu, Tiên Lữ, Hưng Yên, thường trú tại Hải Phòng. Ngay từ năm 1946, lúc mới 13 tuổi, ông đã xung phong làm liên lạc viên cho một đơn vị tự vệ Đông Khê, Hải Phòng. Hai năm sau, ở tuổi ông đã tình nguyên vào bộ đội, sau đó trở thành pháo thủ trong trận Điện Biên. Năm 1961, ông được kết nạp vào đảng cộng sản, ngụy danh Đảng Lao Động Việt Nam. Thủ đoạn gian dối, ngụy danh để che đậy cái đuôi chồn Mác-Lê này đã khiến đa số những người trẻ Việt Nam sau năm 45 đã lầm lạc đi theo cộng sản chống lại đất nước và dân tộc mà họ Vũ là một.
Nhờ có nhiều chiến công, ông được nhập học trường sĩ quan.
Sau này với cương vị chỉ huy, có dịp quan sát, đọc sách báo, trao đổi quan điểm với bạn bè, ông bắt đầu nhận ra con đường sai trái của mình. Từ đấy ông bắt đầu có khuynh hướng chống lại chế độ. Ngày 01-9-1999, Vũ Cao Quận tuyên bố bỏ đảng khi thấy tướng Trần Độ, một thần tượng của ông bị đảng ngược đãi. Có thể nói trường hợp họ Vũ là một trong những trường hợp công khai thoái đảng được coi là sớm. Theo gương viên tướng họ Trần vốn là thủ trưởng của ông, Vũ Cao Quận khởi sự lên tiếng, đấu tranh bằng ngòi bút.
Ông làm thơ, dịch thơ, viết những bài chính luận thẳng tay công kích chế độ.
Vừa kỷ niệm 5 năm thành lập tủ sách, Tiếng Quê Hương nhận được bản thảo “Gửi Lại Trước Khi Về Cõi” của người lính già Vũ Cao Quận. Một năm sau (2006) tác phẩm ra đời, đã thu hút được sự quan tâm của độc giả khắp nơi, trong cũng như ngoài nước.
Sách trình bày trang nhã, bắt mắt. Bìa trước, ngoài nhan đề sách, tên tác giả, họ Vũ đã chọn hai câu do ông chuyển ngữ trong một bài thơ của Marat:
Người ta lớn, bởi vì ta quỳ gối!
Hỡi nhân dân, hãy đứng thẳng lên!
Bên dưới ông ghi: “Nhà thơ lớn Marat đã để lại những vần thơ cao cả thêm cảm hứng và lòng dũng cảm cho tôi để mạnh dạn viết tập sách này”.
Ngoài tản văn, bản thân ông cũng viết khá nhiều thơ.
Trong bài “Cựu Chiến Binh” có những câu:
Thế sự bây giờ đa đoan lắm
Vui thì vui ít, khổ quá nhiều
Đồng đội lắm người gieo neo quá!
Bữa sáng chưa xong, chạy bữa chiều
Nhiều bác còn nghèo nơi ngõ nhỏ
Lắm kẻ nguy nga gác mấy tầng
Cửa hàng phố lớn là ai đó?
Công bằng xã hội thế này chăng?
Nghĩ tới thân phận mình, ông viết bài “Vô Đề” với những câu:
Cha tôi đã chết trong đau khổ
Mẹ tôi mất trí, xót thương chồng
Anh tôi liệt sĩ hồn vương vất
Tổ quốc này buông một chữ KHÔNG!
Bốn anh em ruột đều cầm súng
Xông lên góp sức diệt quân thù
Tháng Tám cờ sao bay rực rỡ
Cuối đời, buồn như lá mùa thu
Biết bao tướng tá rất oai hùng
Trận tiền sống chết tựa như không
Mà nay kiếm sống gian nan thế
Nhìn bạn mà thương đến não lòng
May có căn nhà bán cà phê
Hơn nhiều chiến hữu những miền quê
Chạy mánh, bơm xe và bán nước
Hoàng hôn hắt bóng lối đi về!
Trong một bài thơ dài “Nghĩ Vể Đảng” của người Lính Già họ Vũ có những câu:
Đảng đứng một bên, nhà nước một bên
Bí thư thành ủy, Chủ tịch ủy ban
Hai cỗ máy đè nặng dân khôn kể
Nội chính bên này, bên nọ công an
Cứ dăng dăng dinh thự khang trang
Một cổ hai tròng, người dân tội nghiệp
Đảng dạy dân: giữ tấm lòng liêm khiết
Sao nhận quà hàng triệu đô la?
Của tư bản vốn chẳng phải bạn ta
Người nhận là Tổng Bí Thư của đảng!
Về bầu cử đảng có khuôn bằng thép
Rất “tự do”, rất “dân chủ”, “khách quan”
Nhân danh Mặt Trận Tổ Quốc Việt Nam
Duyệt danh sách cho phép ra ứng cử
Ôi! thế l à bao nhiêu nh ân tài tứ xứ
Đảng loại ra rất đỗi tài tình!
Thời gian trôi như bóng câu qua cửa
Đảng cứ lụi dần chân lý trong tôi
Đau thắt đáy lòng, tôi muốn hỏi: Đảng ơi!
Sao lại thế: Đảng của mùa thu Tháng Tám?!
Trong đoản văn mang tiêu đề “Mấy giọt chữ năm Gà” in ở phần Phụ Lục “Gửi Lại Trước Khi Về Cõi”, Vũ Cao Quận gợi lại cái tuổi 13 ngây thơ, ngờ nghệch nhưng không thiếu nhiệt thành, yêu nước của ông và cũng là của cả một thế hệ tuổi thơ Việt Nam đương thời. Ông viết:
“13 tuổi, với trí óc non tơ như một chiếc lá mới kịp xanh chồi đã bị cuốn theo cơn xoáy lốc biến thiên xã hội, chưa kịp hiểu nó là cái gì mà sau này gọi là ‘cách mạng mùa thu tháng tám’. Cái buổi ban đầu ấy khi được đọc lá thư hiệu triệu đồng bào Việt Nam của tác giả Nguyễn Ái Quốc –tuy chưa đủ tuổi để hiểu biết ông là ai- với tuổi thơ của một chú bé tiểu học trong đầu còn chứa đầy chuyện trinh thám, kiếm hiệp, dã sử… tôi chỉ nghĩ đến ông như một dị nhân kỳ tích bí ẩn. Đầy lòng kính trọng, vừa mơ hồ vừa vu vơ với rợp đường cờ đỏ sao vàng cùng bài Tiến Quân Ca hùng tráng, tôi thấy mình lớn lên như một trang hiệp sĩ.
Với khẩu súng gỗ do một ông thợ mộc ở trong đình Lạc Viên sản xuất bán cho lũ nhóc thời niên thiếu, dù chẳng ai triệu tập, tôi nghiễm nhiên trở thành chú liên lạc viên của Tự Vệ Đông Khê tự lúc nào, lũn cũn chạy theo người chỉ huy đầu tiên của đời tôi là anh Nguyễn Xuân Lâm con trai cả của nhà tư sản Nguyễn Sơn Hà. Anh chưa kịp lập được chiến công hiển hách, vì ngay ngày đầu Hải Phòng chính thức thay mặt cả nước nổ tiếng súng chống Pháp để bước vào cuộc kháng chiến trường kỳ, thì anh đã hy sinh như một người anh hùng ngay tại trận địa là bãi tha ma làng Cấm (Phường Gia Viên)….”
Câu chuyện về đoạn đường tình cờ trở thành liên lạc viên của Tự Vệ Đông Khê rồi xung phong gia nhập Bộ Đội, được kết nạp vào đảng cộng sản dưới cái mũ Đảng Lao Động Việt Nam, cho đến quá nửa đời mới mở mắt biết mình lầm… cũng là câu chuyện của không ít những tên tuổi khác. Chỉ riêng trong giới cầm bút cũng đã thấy những diện mạo quen thuộc như nhạc sĩ Tô Hải, LS Lê Hiếu Đằng, nhà văn Tiêu Dao Bảo Cự v.v…
Cũng trong phần Phụ Lục, Vũ Cao Quận đã công khai hóa lá thư bỏ đảng được mệnh danh là “Giấy Xin Ra Đảng” của ông. Mở đầu họ Vũ viết:
“Tôi là Vũ Cao Quận, 66 tuổi nhập ngũ (01-9-1948), là đảng viên có 38 tuổi đảng. Ngay từ giờ phút này , tôi tự coi tôi là người ngoài đảng, nên tôi không dám dùng hai chữ ‘đồng chí’ thiêng liêng nữa.
Thưa các bác trong chi bộ.
Trước một quyết định quan trọng của một đời người trong giấy xin ra đảng này, tôi xin phép chi bộ cho tôi được trình bày một số suy nghĩ và lý do xin ra đảng của tôi.”
Trước hết, ông cho hay, ông xuất thân trong một gia đình được gán cho là thuộc thành phần “lớp trên” (ý nói không thuộc giai cấp bần cố). Tuy nhiên, ngay từ ngày đầu “cách mạng”, cả bốn anh em ruột ông đều xung phong nhập ngũ để:
“trực tiếp chiến đấu và tất cả đã hoàn thành nghĩa vụ với Quân Đội, với Tổ Quốc, trong số 3 người là đảng viên và anh ruột là liệt sĩ đã hy sinh năm 1954”
Ông cũng đề cập căn nguyên khiến ông hết lòng xả thân chiến đấu vì lòng yêu nước chứ không phải vì chủ thuyết Mác-Lê, một chủ thuyết mà theo ông:
“cho đến nay chưa bao giờ tác động đến mọi nỗ lực trong cuộc đời chiến đấu và phẩm chất đạo đức của tôi”.
Đề cập lý do khiến ông xin ra khỏi đảng, ông viết:
“Mới đây nghe tin ông Trần Độ, thủ trưởng cũ của tôi, một vị lão thành Cách Mạng từng bị tù đày dưới thời Thực Dân Pháp trước 1945, chính ủy Sư đoàn 312 anh hùng, phó chỉ huy Quân Giải Phóng miền Nam, Ủy viên Trung Ương Đảng nhiều nhiệm khóa, đã bị khai trừ khỏi đảng chỉ vì những điều tâm huyết của ông nói với Đảng.”
Ông tiếp:
“Tiếc thay một đảng vĩ đại sau khi giành được chính quyền rồi mà nỡ ‘được chim bẻ ná, được cá bẻ câu’ thiếu lòng sắt son chung thủy tình đồng chí, tôi thẩy chẳng còn lý do gì ở lại trong đảng nữa…”
Nhân đây chúng tôi xin trân trọng giới thiệu cùng quí độc giả Vận Hội Mới bài “Vĩnh Biệt Người Lính Già Vũ Cao Quận của cô Phạm Thanh Nghiên một cựu Tù Nhân Lương Tâm và là tác giả tác phẩm hồi Ký song ngữ “Những Mảnh Đời Sau Song Sắt” cũng do tủ sách Tiếng Quê Hương ấn hành.
Trân trọng
Trần Phong Vũ
_____________
VĨNH BIỆT NGƯỜI LÍNH GIÀ VŨ CAO QUẬN
Ông Vũ Cao Quận, một trong những cánh chim đầu đàn của Phong trào đấu tranh đòi Dân chủ tại quốc nội vừa qua đời lúc 19 giờ 40 phút ngày 19/1/2021, tức ngày 7 tháng Chạp năm Canh tý, hưởng thọ 88 tuổi.
Ông Vũ Cao Quận sinh ngày 16/4/1933 tại Hải Phòng. Tuổi thanh thiếu niên của Vũ Cao Quận gắn liền với những giai đoạn đặc biệt của lịch sử dân tộc. Mới 12 tuổi, cậu bé Quận đã tham gia vào Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh, được “điều động” đến Quảng trường Ba Đình (Hà Nội) để nghe ông Hồ Chí Minh đọc cái gọi là Tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước VNDCCH.
Lớn lên, ông nhập ngũ và như bao thanh niên miền Bắc khác, ông mang theo nhiệt huyết của tuổi trẻ và với trái tim yêu nước đi “giải phóng miền Nam”. Điều mà mấy chục năm sau ông mới vỡ lẽ ra mình bị lừa.
Đầu năm 1965, ông kết hôn với bà Nguyễn Thị Lan và sinh con gái đầu lòng vào cuối năm. Hai ông bà có tất cả 5 người con gái. Suốt mấy chục năm, Vũ Cao Quận gắn bó với đời binh nghiệp cho đến khi giải ngũ vào năm 1975, mang quân hàm Trung uý.
Sau khi giải ngũ, Vũ Cao Quận làm việc cho Hợp Tác Xã Ánh Sáng, chuyên sản xuất xà gồ, cửa sắt… Năm 1988, HTX giải thể, Vũ Cao Quận nghỉ việc.
Chính thời gian nghỉ ngơi, nhàn rỗi là cơ hội để người lính già Vũ Cao Quận nhận thức được thực trạng của chế độ. Không dừng lại ở việc nhận thức suông, Vũ Cao Quận đã biến lý tưởng của mình thành hành động cụ thể, ban đầu là “bỏ đảng”, sau đó là công khai chống lại nó. Tất nhiên, người ta không cho ông cái quyền “thoái đảng” mà giữ ông lại để… khai trừ, như một cách làm nhục ông và giữ thể diện cho đảng. Hành động này của Vũ Cao Quận hơn 20 năm về trước được ví như chuyện tày đình, “đại nghịch bất đạo”, gây chấn động cho nhiều đảng viên thời bấy giờ.
Trong nhiều bài viết và một số cuộc trả lời phỏng vấn đài báo nước ngoài, Vũ Cao Quận đều khẳng định chủ nghĩa cộng sản, cuộc cướp chính quyền 1945, những cuộc chiến tranh “giải phóng” … chỉ là “cuộc lừa vĩ đại vô song” như ông từng cay đắng thốt lên trong bài thơ “Ai!” nổi tiếng. Ông từng bị giam giữ 9 ngày trong tù vì các bài viết “chống đảng”, đòi hỏi dân chủ và toàn vẹn lãnh thổ cho Việt Nam. Khi các “hoạt động đường phố” chưa xuất hiện, VCQ là một trong số ít cây viết khá nổi tiếng trong nước cùng với tướng Trần Độ, giáo sư Hoàng Minh Chính, tiến sĩ Nguyễn Thanh Giang, cựu Đại tá Lê Hồng Hà, nhà văn Hoàng Tiến, nhà văn Nguyễn Xuân Nghĩa…. Cuốn sách “Gửi lại trước khi về cõi” của ông được Tủ sách Tiếng Quê Hương in ấn và phát hành tại Mỹ là một đóng góp đáng kể của ông cho phong trào đấu tranh đòi tự do ở Việt Nam. Cuối năm 2007, khi cuộc biểu tình đầu tiên (và đúng nghĩa) sau 1975 do người dân tự tổ chức nổ ra tại Hà Nội nhằm chống lại sự xâm phạm lãnh hải Việt Nam của Tàu cộng, Vũ Cao Quận có mặt. Năm ấy, ông đã bước sang tuổi 74.
Kể từ sau khi nhà văn Nguyễn Xuân Nghĩa và tôi Phạm Thanh Nghiên bị bắt (2008), ông Quận gần như bị giam lỏng tại nhà. Sức khoẻ và tinh thần ông giảm sút hẳn. Ông đã trải qua hai lần tai biến mach m áu n ão. Tuổi già, bệnh tật, nỗi buồn thế sự, niềm cô đơn, nhất là sự sách nhiễu của công an Hải Phòng, tất cả các yếu tố đó cộng lại khiến ông không thể gượng dậy. Hơn 1 năm nay, ông Quận phải nằm một chỗ sau cú ngã hồi tháng 6/2019. Mọi sinh hoạt từ ăn uống, vệ sinh cá nhân đều có con gái phục vụ, chăm sóc. Vì ông quá yếu, không thể ngồi dậy được nên phải cắm ống dẫn tiểu, hàng tuần thuê bác sĩ đến kiểm tra, thăm khám.
Từ khi tôi chuyển vào Sài Gòn sinh sống, mỗi khi có dịp ra Bắc vẫn ghé thăm ông. Lần gần đây nhất tôi gặp ông là hôm 19/11/2020 nhân dịp ra Hà Nội thăm mẹ của Đoan Trang. Tôi phải xưng tên 3,4 lần và nói thật to ông mới nhận ra. Ông thều thào: “Ai chứ con nhãi nhép Phạm Thanh Nghiên thì bác không bao giờ quên”. Một lát sau ông lại hỏi “Thế cháu mới ra tù hả?” Nghe đến là thương.
Đầu tháng 10/2020, tôi có viết một lá thư nhờ giúp đỡ, chỉ gửi cho một số bằng hữu với hy vọng qua sự sẻ chia đó, ông sẽ có thêm chút kinh phí chữa bệnh. Thật vui là lá thư tuy chỉ gửi trong phạm vi một vài người, nhưng đã được truyền tay đến nhiều người khác. Nhờ vậy, có thêm nhiều tấm lòng sẻ chia và bày tỏ sự thương mến với ông. Tôi còn chưa kịp viết một lá thư khác để cảm ơn những vị ân nhân giúp đỡ, thì đã nhận tin ông Vũ Cao Quận qua đời.
Vũ Cao Quận thích được gọi là Người Lính Già- một danh xưng rất khiêm nhường như tính cách của ông lúc sinh thời.
Người Lính già Vũ Cao Quận đã đi hết vòng tròn của một đời người với bao thăng trầm của lịch sử, của kiếp nhân sinh. Ông đã gánh vác và trọn vẹn với hai thân phận, thân phận của riêng ông và thân phận của đất nước Việt Nam khổ đau này.
Ônh đã dành cả cuộc đời để chiến đấu, để trăn trở với vận nước. Mong ông an nghỉ và xin nhận từ con “nhãi nhép” này (cách ông gọi tôi) một nén tâm hương bày tỏ sự yêu quý và kính trọng.
Xin vĩnh biệt ông.
Phạm Thanh Nghiên
